Psorijaza noktiju, medicinski poznata kao Psoriasis Unguium, je hronična upalna bolest koja pogađa nokatnu ploču, matricu (korijen nokta) i ležište nokta. Iako se često percipira samo kao estetski problem, ona je jasan pokazatelj sistemskog autoimunog oboljenja i može značajno narušiti kvalitet života, uzrokujući bol, funkcionalna oštećenja i psihosocijalne probleme.

Važna činjenica: psorijaza noktiju se javlja kod otprilike 50% osoba koje boluju od kožne psorijaze, a taj procenat raste do 90% kod pacijenata s psorijatičnim artritisom (PsA). Kod nekih pacijenata, promjene na noktima su **jedini vidljivi simptom** bolesti.

Šta Uzrokuje Psorijazu Noktiju?

Kao i kožna psorijaza, psorijaza noktiju je autoimuno oboljenje čiji tačan okidač nije u potpunosti poznat, ali se razumije njena patogeneza. U suštini, imunološki sistem tijela (posebno T-ćelije) pokreće upalni proces u nokatnoj matrici i ležištu nokta. Ova upala rezultira abnormalnom i ubrzanom proizvodnjom ćelija nokta.psorijaza noktiju

Genetski i Okolišni Faktori

• **Genetika:** Porodična anamneza psorijaze značajno povećava rizik.
• **Trauma (Koebnerov fenomen):** Fizička povreda ili ponavljano mikro-traumiranje nokta (npr. manikir, intenzivna fizička aktivnost) može izazvati pojavu psorijaze na tom mjestu.
• **Infekcije:** Određene infekcije, iako rjeđe nego kod kožne psorijaze, mogu djelovati kao okidač.
• **Stres:** Hronični stres može pogoršati simptome psorijaze na noktima.psorijaza noktiju

Ključni Simptomi i Vrste Oštećenja Noktiju

Simptomi psorijaze noktiju su raznovrsni i zavise od toga koji dio nokatne strukture je zahvaćen – nokatna matrica ili nokatno ležište.

Simptomi Povezani sa Oštećenjem Nokatne Matrice (Korijena)

Matrica je dio ispod kože gdje nastaje nokatna ploča. Oštećenja ovdje utiču na strukturu samog nokta dok raste.

• **Pitting (Jamičanje):** Najčešći znak. Pojavljuje se kao male, plitke udubine ili jamičice na površini nokta, koje liče na tragove napravljene šivaćom iglom. Nastaje zbog abnormalne keratinizacije na površini matrice.
• **Leukonihija (Bijele mrlje):** Mijenjanje boje noktiju.
• **Distrofija i Deformitet:** U težim slučajevima, nokat može postati debeo, krt i nepravilnog oblika, što se naziva onihodistrofija.

Simptomi Povezani sa Oštećenjem Nokatnog Ležišta (Tkiva Ispod Nokta)

Ležište nokta je tkivo na kojem nokatna ploča leži. Oštećenja ovdje utiču na prianjanje i boju nokta.

• **Odljepljivanje Nokta (Onycholysis):** Nokatna ploča se odvaja od ležišta, obično počevši od vrha nokta. Ispod odvojenog dijela se često nakupljaju prljavština i keratični ostaci, što može izazvati sekundarne infekcije.
• **Uljne Mrlje (Salmon Spots):** Žućkasto-smeđe, prozirne mrlje koje se pojavljuju ispod nokatne ploče. Nazivaju se i **subungalna hiperkeratoza** i smatraju se **patognomoničnim** (karakterističnim) znakom psorijaze noktiju.
• **Zadebljanje (Subungalna Hiperkeratoza):** Nagomilavanje abnormalnog keratina (ljuskica) ispod nokta, što rezultira podizanjem i zadebljanjem nokatne ploče. Ovo je često bolno, posebno na nožnim prstima.
• **Krvarenje (Splinter Hemorrhages):** Tanke, tamne linije ispod nokta koje izgledaju kao iverje. Nastaju zbog pucanja kapilara u ležištu nokta.psorijaza noktiju

Dijagnoza: Kako Dermatolog Postavlja Dijagnozu?

Dijagnoza psorijaze noktiju se najčešće postavlja kliničkim pregledom na osnovu karakterističnih promjena.

Međutim, dermatolog mora isključiti druga stanja koja mogu izgledati slično, prije svega gljivičnu infekciju noktiju (onihomikozu).psorijaza noktiju

Diferencijalna Dijagnoza i Testiranje

• **Mikološka Kultura/KOH Pregled:** Zbog česte koegzistencije (ili sličnosti) gljivične infekcije i psorijaze, uzima se uzorak nokta (ljuskica) za testiranje na prisustvo gljivica.
• **Dermatoskopija:** Upotreba dermatoskopa može pomoći u vizualizaciji promjena na nokatnom ležištu i prepoznavanju specifičnih vaskularnih obrazaca karakterističnih za psorijazu.
• **Biopsija Nokta:** U rijetkim, nejasnim slučajevima, može se uzeti mali uzorak nokatnog ležišta ili matrice za patohistološku analizu.psorijaza noktiju

Opcije Liječenja Psorijaze Noktiju: Od Lokalnog do Sistemskog

Liječenje psorijaze noktiju je često izazovno, jer je nokatna ploča barijera koja otežava prodiranje lokalnih lijekova. Terapija je dugotrajna (mjesecima, ponekad i do godinu dana) zbog sporog rasta noktiju.

1. Lokalna Terapija (Za Blage Slučajeve)

Lokalni tretmani su prva linija odbrane, posebno kada je zahvaćen mali broj noktiju.

• **Visokopotentni Kortikosteroidi:** Apliciraju se direktno na kožu oko nokta, zanoktice, ili se injektiraju (intralesionalno) u matricu nokta za teže slučajeve. Injekcije su vrlo efikasne, ali mogu biti bolne.
• **Derivati Vitamina D:** Kalcipotriol (Calcipotriene) se koristi u obliku laka ili masti za usporavanje rasta ćelija. Često se kombinuje s kortikosteroidima.
• **Tazaroten (Retinoid):** U obliku gela, može biti efikasan, ali potencijalno iritantan.
• **Nokatni Lakovi sa Aktivnim Sastojcima:** Formulacije koje omogućavaju bolju penetraciju lijeka kroz nokatnu ploču.

2. Sistemska Terapija (Za Umjerene do Teške Slučajeve)

Kada je psorijaza noktiju udružena s teškom kožnom psorijazom, psorijatičnim artritisom ili ako lokalni tretmani ne uspijevaju, primjenjuje se sistemska terapija.

• Konvencionalni Sistemski Lijekovi: Metotreksat, ciklosporin i oralni retinoidi (Acitretin) pokazali su se efikasnim.
• Biološka Terapija:Blokerii TNF-alfa (npr. adalimumab, etanercept), inhibitori IL-12/23(ustekinumab) i inhibitori IL-17/23 su izuzetno efikasni u liječenju psorijaze noktiju, često dovodeći do kompletnog ili skoro kompletnog čišćenja noktiju. Smatraju se zlatnim standardom za teške oblike.
• Inhibitori JAK kinaze (Oralni):Predstavljaju novu generaciju malih molekula za sistemsko liječenje.

3. Fizikalna Terapija

Fototerapija (PUVA ili UVB) se ponekad koristi za psorijazu noktiju, fokusirajući se na nokatnu matricu i ležište, ali je manje praktična i manje efikasna od sistemske ili biološke terapije.

Savjeti za Njegu i Prevenciju Kod Kuće

Pravilna njega noktiju igra ključnu ulogu u sprečavanju pogoršanja i poboljšanju rezultata liječenja:

1. Izbjegavajte Traumu: Držite nokte kratko odsječene. Izbjegavajte grickanje, čačkanje ili agresivno manikiranje i pedikiranje.
2. Koristite Rukavice:Nosite pamučne rukavice ispod gumenih (vinilnih) rukavica tokom pranja posuđa ili rada s hemikalijama kako biste izbjegli vlagu i iritaciju.
3. Hidratacija:Redovno koristite kreme i masti za hidrataciju zanoktica i nokatne matrice.
4. Izbjegavajte Lažne Nokte:Akrilni ili gel nokti stvaraju pritisak i vlagu, što može pogoršati psorijazu i maskirati, ili pogoršati, gljivične infekcije.
5. Diskrecija: Ako je to psihološki utješno, možete koristiti neutralni lak za nokte za prikrivanje promjena, pod uslovom da ne sadrži iritanse.

Psorijaza noktiju je izazovan aspekt psorijaze koji zahtijeva strpljenje i dosljednost u liječenju. Zbog značajnog uticaja na kvalitet života i snažne povezanosti s psorijatičnim artritisom, neophodno je da pacijenti rade u bliskoj saradnji s dermatologom.

Pravilnom dijagnozom, individualizovanim planom liječenja i pažljivom kućnom njegom, promjene na noktima se mogu efikasno kontrolisati i značajno poboljšati.